PSA: blik van een deskundige
Mirjam van der Kooij, specialist op gebied van psychosociale arbeidsbelasting over werkdruk en ongewenst gedrag in de techniek
Hoe ziet de problematiek rond psychosociale arbeidsbelasting (PSA) in de techniek er in de praktijk uit? Wat kan een werkgever doen om problemen met werkdruk of ongewenst gedrag op de werkvloer te voorkomen? En welke tools en hulpmiddelen zijn al beschikbaar? Mirjam van der Kooij is deskundige op dit gebied en werkt op dit moment aan de actualisering van de Arbocatalogus PSA van ArboTechniek.
Wisselwerking
Zeg psychosociale arbeidsbelasting (PSA) in de techniek, en je zegt Mirjam van der Kooij. Door haar achtergrond als ergonoom én arbeids- en organisatiedeskundige kan zij bij uitstek de link leggen tussen het fysieke en mentale gedeelte van werk. “Die twee aspecten kun je niet van elkaar scheiden. En precies dát maakt mijn werk zo uitdagend. Ik houd me onder andere bezig met het actualiseren van de Arbocatalogus PSA. Deze update gebeurt altijd aan de hand van de nieuwste stand der techniek, stand der wetenschap en stand der wetgeving. Maar ook met input van de sociale partners. Je merkt aan alles dat er meer aandacht is voor de wisselwerking tussen fysieke en psychische mentale belasting.” Binnenkort wordt de Arbocatalogus PSA afgerond* en nieuw is het grote aantal hulpbronnen. Deze moeten werkgevers en werknemers in de techniek zo concreet mogelijk verder helpen in de aanpak van werkdruk en ongewenst gedrag op de werkvloer. Met als doel meer werkplezier en sociale veiligheid.
Herkennen
Hoe zou Mirjam de problematiek rond PSA schetsen? “Over werkdruk hoef je met de huidige personeelstekorten niet veel uit te leggen. Bij ongewenst gedrag denken we al snel heel groot. Er zijn echter ook meer subtielere vormen van pesten, seksuele intimidatie, agressie of geweld. Mensen denken dat het ver van hun bed is, maar het komt allemaal voor. Soms zit het in kleine details. Denk aan onderlinge pesterijtjes, een boze klant die niet blij is met je werk. En we zien ook regelmatig discriminatie, op basis van afkomst of leeftijd. Of de discussie om wel of niet te vaccineren tegen corona, ook dat heeft geleid tot hele groepen die tegenover elkaar zijn komen te staan. Veel mensen zullen zich ongetwijfeld herkennen in deze voorbeelden.”
Maatschappelijke trends en ontwikkelingen
Nog meer dan andere arbo-onderwerpen heeft PSA een sterke link met maatschappelijke trends en ontwikkelingen. Mirjam legt uit. “Er zit een verband met de krapte op de arbeidsmarkt. Door tekorten moeten klanten langer wachten. Juist daarom worden werkgevers nu wakker geschud op het thema arbeidsomstandigheden. Hetgeen je in huis hebt moet je dus écht zien te behouden. Specifiek in relatie tot PSA zijn er de laatste jaren natuurlijk veel schandalen geweest waarbij seksueel grensoverschrijdend gedrag aan de orde was. Bedrijven kijken nu in de spiegel en vragen zich af: ‘hoe hebben wij het eigenlijk georganiseerd?’. In de techniek is van oudsher veel aandacht voor fysieke veiligheid. De kans dat iemand uitvalt door te hoge PSA is echter veel groter en dit brengt ook hogere kosten met zich mee. Ik heb de indruk dat het thema hierdoor nu wel op iedereens netvlies staat.”
Machocultuur
Zijn er PSA-thema’s die relatief vaak spelen in de techniek? Ja en nee, aldus Mirjam. “Hoewel PSA overal voorkomt, is het in de techniek in sommige opzichten vaker het geval. We zien in deze branche soms vormen van ongewenst gedrag vanuit de klant. Bijvoorbeeld omdat men ontevreden is over levertijden of de planning, terwijl dit vaak beslissingen zijn die de monteur op de werkvloer helemaal niet zelf neemt. En onderling heerst er nog altijd een machocultuur. Daar komt nog wel eens pesten bij kijken. Om nog maar te zwijgen over de rol van vrouwen in de branche, zij hebben het lastig. Er worden nog regelmatig vrouwonvriendelijke grapjes gemaakt, wat er uiteindelijk toe leidt dat veel vrouwen de branche verlaten. En dat is op een al krappe arbeidsmarkt een groot probleem.”
"Soms heb je gewoon even iets nodig om het eerste stapje te zetten."
Meten is weten
Wat kan een werkgever doen om PSA te beperken? Mirjam: “Wat je vaak ziet, is dat geprobeerd wordt werknemers weerbaarder te maken. Dat is natuurlijk een makkelijke knop om aan te draaien. Vitaliteitsprogramma’s, fruit aanbieden, noem maar op. Fantastische initiatieven natuurlijk, maar voor het beperken van PSA moet je op zoek naar de bron. Weten wat er speelt op de werkvloer. Veel werkgevers vinden het spannend om de thermometer in de organisatie te steken. Hoe bevalt het je hier? Is er sprake van pesten? Wordt er gediscrimineerd? Terwijl juist het stellen van deze vragen helpt om het gesprek op gang te brengen. Praat eens met elkaar! Want de één ervaart iets als pesten, terwijl de ander nooit die intentie heeft gehad. Meten is weten, en als je weet wat er speelt kan je je aanpak erop gaan inrichten.”
Het eerste stapje
Er zijn de nodige tools en hulpmiddelen beschikbaar om PSA te meten en bespreekbaar te maken. “We hebben in de nieuwe Arbeidscatalogus een heleboel hulpbronnen opgenomen. Deze worden binnenkort ook aangeboden in de ArboTechniek Veiligheidsapp. Allemaal bedoeld om de situatie te peilen of het gesprek aan te gaan. Soms heb je even iets nodig om het eerste stapje te zetten. Daar zijn deze hulpbronnen op ingericht. Er wordt verder in de politiek gesproken over het verplicht maken van een vertrouwenspersoon. Hoewel de verdere uitwerking hiervan nog komt, is dit een belangrijke stap naar een werkomgeving waar optimale aandacht wordt gegeven aan het voorkomen van werkdruk en ongewenst gedrag.”
* De Arbocatalogus PSA ligt op dit moment ter toetsing bij de Nederlandse Arbeidsinspectie en wordt gepubliceerd zodra deze positief is getoetst.